Đây là một trong những điểm mới trong tư duy của Đảng về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Thực tế cho thấy, dựng nước đi đôi với giữ nước là bài học xuyên suốt trong lịch sử đấu tranh giành độc lập của dân tộc ta, “dựng nước đi đôi với giữ nước”; “giữ nước từ khi nước chưa nguy” đã trở thành nét văn hóa đặc sắc của dân tộc. Đó vừa là sản phẩm, vừa là động lực của sự nghiệp giữ nước, của công cuộc kháng chiến chống xâm lược, giải phóng dân tộc, bảo vệ đất nước suốt mấy nghìn năm lịch sử. Do đó, “giữ nước từ khi nước chưa nguy” là một giá trị văn hóa giữ nước đặc sắc, trở thành một tư tưởng chỉ đạo, triết lý và phương châm giữ nước của ông cha ta.

Trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc, nhân dân ta phải liên tiếp đương đầu với các thế lực ngoại xâm có sức mạnh quân sự mạnh hơn ta rất nhiều, song với nghệ thuật giữ nước từ sớm, từ xa; bằng tinh thần đoàn kết và ý chí quật khởi của dân tộc, chúng ta đã đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược, đem lại hòa bình, ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Nét đặc sắc của giá trị văn hóa giữ nước đó chính là xây dựng và phát triển đất nước, chăm lo đời sống của nhân dân, củng cố quốc phòng, an ninh, gia tăng sức mạnh tổng hợp quốc gia, đẩy mạnh hoạt động đối ngoại, giữ yên lòng dân, ngăn ngừa, đẩy lùi các nhân tố dẫn đến nguy cơ chiến tranh, xung đột. Tướng Trần Quang Khải khi chỉ đạo quân dân Đại Việt chuẩn bị kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ hai (1285) đã thể hiện tư tưởng này qua câu thơ: “Thái bình tu trí lực/Vạn cổ thử giang san” (Thái bình nên gắng sức/Non nước vững nghìn thu). Giành lại nền độc lập dân tộc sau 10 năm gian lao kháng chiến, vua Lê Thái Tổ đã nêu cao tinh thần hòa hiếu, giữ đất nước thái bình, tránh xung đột, chiến tranh. Khi đi kinh lý vùng biên, vua Lê Thái Tổ đã thể hiện rõ tư tưởng đó của mình bằng bài thơ cho khắc trên vách núi đá Thác Bờ (Hòa Bình): “Biên phòng hảo vị trù phương lược, xã tắc ưng tu kế cửu an” (Biên phòng cần có phương lược tốt, đất nước nên có kế lâu dài”. Cho đến lúc cuối đời, vua Lê Thái Tổ di chúc lại cho con cháu: “Lo giữ nước từ khi nước chưa nguy”. Giữa thế kỷ XV, trước nhiệm vụ giữ nước còn rất nặng nề, vua Lê Thánh Tông đã nhắc nhở: “Phàm có nhà nước tất có võ bị” và ra chỉ dụ khuyên các tướng sĩ phải biết quý trọng gìn giữ, bảo vệ từng thước núi, tấc sông do cha ông để lại, năng luyện rèn sẵn sàng đối phó với giặc ngoài...

Điều đó cho thấy, "giữ nước từ lúc nước chưa nguy" là tư tưởng chiến lược, đã trở thành một quy luật trong sự nghiệp giữ nước của dân tộc ta. “Giữ nước từ khi nước chưa nguy” là thực hiện nhiệm vụ giữ nước trong điều kiện đất nước dựng xây hòa bình, không phải khi có chiến tranh thì mới nói đến giữ nước. Nhiệm vụ giữ nước luôn gắn liền với nhiệm vụ xây dựng và được thực hiện ngay trong quá trình xây dựng đất nước. Trong điều kiện kinh tế phát triển, xã hội ổn định, đất nước thái bình đã phải chú trọng và thực tốt nhiệm vụ giữ nước. Đồng thời cần thấy rằng, hiện nay chúng ta thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc là bảo vệ độc lập dân tộc, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền đất nước gắn với bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng. Đó là sự kế thừa, phát triển và nâng lên tầm cao mới tư tưởng giữ nước của ông cha ta trong điều kiện lịch sử mới.

Không thể nói rằng, ngày nay chúng ta bảo vệ Tổ quốc là chỉ bảo vệ đất nước, chủ quyền, lãnh thổ quốc gia, không cần phải gắn với bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng. Đó là quan điểm sai trái và phản khoa học. Mọi sự tách rời, đối lập các mặt, các nội dung trên đều là sai lầm, không đúng với bản chất của tư tưởng và phương cách giữ nước trong giai đoạn hiện nay, càng không đúng với thực chất bảo vệ Tổ quốc XHCN trong thời kỳ mới, vì vậy cần phải được đấu tranh, phản bác.

Trong bối cảnh tình hình an ninh, chính trị, kinh tế thế giới có nhiều biến động lớn, nhanh chóng và phức tạp, nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống trở thành những thách thức lớn trên quy mô toàn cầu. Đại dịch Covid-19 kéo dài, diễn biến phức tạp làm đảo lộn, suy thoái nghiêm trọng kinh tế thế giới; khu vực Đông Nam Á là khu vực cạnh tranh gay gắt giữa các nước lớn, tiềm ẩn nhiều bất ổn, tranh chấp chủ quyền, biển, đảo căng thẳng, phức tạp; đất nước đứng trước nhiều thời cơ, thuận lợi và nhiều khó khăn, thách thức đan xen, nhiều vấn đề mới đặt ra.

Để chủ động đối phó với những nguy cơ, thách thức mới, Đảng ta xác định: Phải xây dựng đất nước hùng cường “kinh tế phải vững, quốc phòng phải mạnh, thực lực phải cường, lòng dân phải yên, chính trị - xã hội ổn định, cả dân tộc là một khối đoàn kết thống nhất”. Trong đó xây dựng các tiềm lực kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vững chắc ngay trong thời bình.

“Giữ nước từ khi nước chưa nguy” là nhấn mạnh một bài học lịch sử, một giá trị văn hóa giữ nước đặc sắc của dân tộc ta, là sự tiếp nối và phát huy giá trị đó, nâng lên tầm cao mới, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mới của cách mạng và sự phát triển của dân tộc trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.

Từ đó "phải chủ động nghiên cứu, nắm bắt, dự báo tình hình, không để bị động, bất ngờ; kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc đi đôi với giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng trên cơ sở giữ vững độc lập tự chủ, tự lực, tự cường; xử lý đúng đắn, linh hoạt, hiệu quả các mối quan hệ với các nước lớn và các nước láng giềng, đánh giá đúng xu thế, nắm bắt trúng thời cơ. Phát huy hiệu quả sức mạnh tổng hợp của đất nước kết hợp với sức mạnh của thời đại; khai thác, sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc"[2].

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng cửa khẩu Quốc tế Cha Lo (BĐBP Quảng Bình) giúp dân bản Ka Ai, xã Dân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình thu hoạch lúa. Ảnh: Hoài Nam

Phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, kết hợp với sức mạnh thời đại, tranh thủ tối đa sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc. Xác định nhiệm vụ củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là nòng cốt. Kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch. Có kế sách ngăn chặn các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa. Nỗ lực phấn đấu để ngăn ngừa xung đột, chiến tranh và giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế.

Thế hệ chúng ta hôm nay, được sống trong điều kiện đất nước hòa bình, độc lập, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, cuộc sống của nhân dân ngày một ấm no, hạnh phúc, đó là thành quả của cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng quang vinh và Bác Hồ kính yêu; là công sức, máu xương của hàng triệu người con ưu tú của dân tộc đã ngã xuống vì nền tự do, độc lập. Chúng ta càng tự hào về đất nước, dân tộc Việt Nam anh hùng, về Đảng quang vinh, Bác Hồ vĩ đại, mỗi chúng ta cần phải nêu cao tinh thần trách nhiệm của một công dân trước Tổ quốc thân yêu và những người đã ngã xuống cho quê hương, đất nước, cho nền tự do, độc lập. Chúng ta càng vững tin vào sự lãnh đạo của Đảng quang vinh, và con đường đi lên của dân tộc, vào thành công của công cuộc đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN trong giai đoạn mới; mỗi chúng ta cần ra sức học tập, nghiên cứu, lao động sản xuất, ứng dụng khoa học, công nghệ, làm ra nhiều của cải, vật chất cho xã hội, để có điều kiện xây dựng đất nước hùng cường, sánh vai cùng các cường quốc trên thế giới, như mong muốn của Bác Hồ kính yêu.

Trọng Thị Hoàn (Học viện Chính trị)

[1] Văn kiện Đại hội XIII, t.1.tr 156, 157

[2] Những điểm mới trong các văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Nxb CTQGST, tr 58,59, HN 2021.